Het Valsalva Mechanisme

“We leven in een wereld die gedomineerd wordt door het gesproken woord. Spraak is het ‘vervoermiddel’ om in contact te komen met mensen, thuis, op school, op het werk, sociale gebeurtenissen. Om je ideeën te delen, je gevoelens en om informatie uit te wisselen. D.m.v. spraak vertellen we wie we zijn, waar we voor staan en wat we willen. Door dit over en weer spel ontwikkelen we vriendschappen en leren we  het ‘omgaan met anderen’. Spraak is als een magische draad waarmee we onszelf verweven in de fabriek van de samenleving.” (Parry, 2013)

Spraak is voor de gemiddelde persoon een vanzelfsprekend gebeuren. Een autonome vaardigheid waarbij over de uitvoering ervan niet meer nagedacht hoeft te worden. Vergelijkbaar met leren autorijden wat in een automatisme overgaat, anders blijf je over iedere handeling nadenken en zou het een schutterige, trage, ingespannen bezigheid zijn waar andere automobilisten je omver zouden rijden.

Stotteren: geen spraakprobleem op zich 

Als kind heb je leren spreken en op een gegeven moment is dat een automatisme geworden. Ontwikkelingsstotteren kan ontstaan in het aanleren van spraak en als het goed is gaat dat vanzelf over (70% van de stotterende jonge kinderen herstellen vanzelf) in een veilige omgeving. Als het  kind zich bewust wordt dat het ‘niet goed’ praat door reacties uit de omgeving dan zal het proberen om zijn spraak te ‘repareren’.

De natuurlijke weg naar vloeiende spraak wordt geblokkeerd door het bewustzijn. Spreken gaat niet meer vanzelf, er moet over nagedacht worden om ‘goed’ te spreken en hard je best doen. Niet zo gek dat het lichaam gaat reageren op de ‘bedreiging’ van de ‘moeilijke’ woorden. Het brein gaat een ‘moeilijk’ woord als een tastbaar iets beschouwen. 

Het Valsalva mechanisme

“Het Valsalva mechanisme is een neurologisch gecoördineerde combinatie van spieren in het strottenhoofd, borst en buik, met als functie om luchtdruk op te bouwen in de longen om een Valsalva manoeuvre uit te voeren. De manoeuvre heeft tot doel om te assisteren bij het uitoefenen van zware lichamelijke inspanning om dingen het lichaam uit te werken.”

Het wordt geassocieerd als een onderdeel van het fight-flight-freeze verdedigingsmechanisme dat bij mensen optreedt als er acuut gevaar dreigt. De reactie begint met acute hevige angst en stress (angst voor stotteren). Het Valsalva mechanisme is een onderdeel hiervan en treedt automatisch in werking.

William Parry ontdekte dat dit mechanisme werd geactiveerd in zijn poging te spreken. Vooral in die situaties waarin hij de noodzaak voelde om extra kracht te leveren om goed te spreken. 

Ook al lijkt ‘je best doen’ de juiste aanpak, de neurologische programmering van het Valsalva mechanisme belemmert het strottenhoofd zich voor te bereiden op het produceren van stemgeluid. Dit leidt tot het symptoom stotteren in zijn vele variaties inclusief aarzeling, herhalingen, verlengingen en het samenpersen van de lippen of het dichtknijpen van het strottenhoofd in een poging om de woorden eruit te persen d.m.v. de luchtdruk op te bouwen in de longen. Het spreeksysteem is niet klaar om te gaan klanken.

Een Valsalva manoeuvre op zich is zeer geschikt om te helpen bij lichamelijke inspanning zoals bij hoesten als er iets in je keel vastzit of bij het optillen van een zwaar voorwerp.

Hoe dan ook, het is zeker niet ontworpen om ons te helpen om woorden eruit te persen. 

Integendeel, het blokkeert de luchtstroom die nodig is om te kunnen spreken en zet het strottenhoofd aan tot dichtknijpen om kracht te kunnen gaan zetten met de opgebouwde luchtdruk. 

Hoe gaat het dan in zijn werking als de blokkade in de mond begint? Om dit uit te kunnen leggen haak je je vingers van je linker- en rechterhand voor je borst ineen, neem een hap lucht en sluit je mond. Probeer je vingers nu los te trekken … je lippen zullen op elkaar geperst worden. Hoe harder je trekt hoe krachtiger je lippen zich samenpersen. Je voert nu een Valsalva manoeuvre uit. Hoe harder de borst- en buikspieren samentrekken om de luchtdruk op te laten lopen hoe krachtiger je lippen opeen geperst worden om de lucht binnen te houden. 

Hoe harder je probeert door te breken hoe krachtiger de afsluiting wordt. Dit is waar het bij een Valsalva manoeuvre om gaat.

Om dit te doorbreken ligt de focus op de ontspanning van je buikspieren en de intentie op het voortbrengen van de klank van de woorden; het klinken. Je brein trainen om het strottenhoofd zich voor te bereiden om te klinken in plaats van kracht te zetten om iets (een woord) eruit te persen.  Dan zal een ‘moeilijk’ woord de lading van een “bakstenen muur waar je je doorheen moet zien te vechten” verliezen en zal de neiging om het woord eruit te persen verdwijnen. Het spreekmechanisme wordt niet langer ontregeld door vast te lopen op een medeklinker of op een “glottal stop” (het dichtklappen van de stemspleet) voorafgaand aan een klinker.

Dit vergt oefening. De amygdala (het oudste deel van je hersenen wat een rol speelt bij verwerking van prikkels en regulatie van angst) zal continue de angstreactie triggeren in ‘moeilijke’ spreeksituaties, instinctief, uit gewoonte, een door herhaling zeer goed geleerd gedrag; een automatische reactie.

Door herhaaldelijk een nieuw respons te oefenen, verandert het ‘spiergeheugen’ van de spieren die betrokken zijn bij het strottenhoofd en het Valsalva mechanisme. 

Dit is echter een onderdeel van het interactieve systeem wat bestaat uit herinneringen, overtuigingen, perceptie, verwachtingen, angst en intentie welke het stottergedrag ondersteunen en continueren. 

Understanding & Controlling Stuttering A Comprehensive New Approach Based on the Valsalva Hypothesis geschreven door W. D. Parry

Dit (engelstalige) boek is een aanrader. Het is een interessante benadering/uitleg van stottergedrag wat zeer zeker een bijdrage kan zijn tot het oplossen van blokkades; de lichamelijke reactie op angst.

De vertaalde achterflaptekst van dit boek is te lezen onder ‘Informatiebronnen’.