Twee sporen

De alles doordringende bel kondigde het einde van het lesuur aan. We liepen het klaslokaal uit en haastten ons naar het practicumlokaal waar het volgende blokuur engelse les zou worden gegeven. De leraar legde ons uit wat de bedoeling was. Iedere plek had een koptelefoon die we op moesten zetten. We kregen eerst een verhaal te horen waarna we mondeling vragen over het verhaal moesten beantwoorden. De leraar kon dmv een schakelbord willekeurig mee luisteren met de leerling waarop hij inschakelde.

Ik zette de koptelefoon op en luisterde naar het verhaal. Het beantwoorden van de vragen ging moeiteloos, zonder na te denken over hoe mijn woorden uit mijn mond moesten komen; mijn automatische piloot.
Daar hoorde ik een klik en wist dat de leraar nu meeluisterde. Mijn adem stokte en mijn controlerende bewustzijn nam het over. Nu moest ik goed spreken! Ik blokkeerde en kreeg er geen klank meer uit. De leraar keek bedenkelijk naar mij, en schakelde over naar een andere leerling.

Wat was er in mij gevaren? Van moeiteloze spontane spraak schakelde ik over naar een geforceerde spraak waarvoor ik mijn best moest doen en het tegenovergestelde bereikte. De gedachte:  “nu moet ik goed spreken” had mij in het verkeerde spoor gezet. 

De leraar schakelde nog een aantal keer op mij in maar telkens blokkeerde ik na de klik.
Wat zou de leraar wel niet denken. Hij ziet mij moeiteloos spreken en op het moment dat hij inschakelt om mee te luisteren raak ik geblokkeerd.

Het was een leraar die zich mijn lot aantrok. Later in het schooljaar gaf hij mij een artikel van Charles van Riper. Maar de handvatten ontbraken en ik kon er niets mee. De logopedielessen die ik toentertijd volgde, richten zich op het bewust maken van het mechanisme van spraak, wat voor mij averechts werkte. De gedachte dat spontane spraak niet goed was, want dan miste je de controle over het stotteren, had zich bij mij al vroeg postgevat. Aan spontane spraak heb je niets …
Die zienswijze heeft mij lang op het verkeerde been gezet.

Speech is a River! Het stromende spoor zonder belemmerende gedachten. Een automatisme wat je als kind hebt aangeleerd om jezelf te uiten, zonder je druk te maken over hoe je de spraakorganen moet bedienen. Zoals het rijden in een auto. De bediening voer je uit zonder erover te moeten nadenken.

In het andere spoor ligt de focus op het foutloos spreken en ben je tot de conclusie gekomen dat spreken moeilijk is en je er hard voor moet werken. Goed ademen, bewust je stem inzetten, op het juiste moment al de spieren tegelijkertijd in werking zetten, de woorden vormen in je mond, de mensen aankijken maar ook weer niet te lang want dat is onnatuurlijk … alle spontaniteit weg, plaats gemaakt voor angst om te falen. Een gekunstelde, door je eigen wilskracht gefabriceerde spraak waar geen plaats meer is voor jezelf. Wat wilde je eigenlijk vertellen …?

De practicumles is mij altijd bij gebleven. Een duidelijk voorbeeld van het moment waar ik van spontane spraak overschakelde naar geforceerde spraak.